Voedingscentrum.nl maakt gebruik van cookies. Waarom? Lees onze uitleg.
sluit
Menu
Zoek

Voedingspatronen en diëten

Een voedingspatroon is alles wat je eet en drinkt op een dag. Een dieet is een voedingspatroon dat afwijkt van gewone voeding. Vaak wordt met dieet een energiebeperkt dieet bedoeld, ofwel een afvaldieet. Het doel van een afvaldieet is gewichtsverlies. Maar met een dieet kan ook een voedingspatroon bedoeld worden waarmee je je gezondheid wilt verbeteren, zonder dat afvallen het doel is. 

Wat is een dieet?

Het begrip ‘dieet’ hoor je vooral in één adem met gewichtsverlies, maar het houdt meer in dan alleen dat. Het gaat om een voedingspatroon dat afwijkt van gewone voeding. Op deze pagina gaan we niet in op diëten bij medische aandoeningen, maar dit is vaak wel de reden dat een dieet wordt gevolgd. Sommige voedingsmiddelen kunnen of mogen niet meer gegeten worden, of er mag minder van worden gegeten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een glutenvrij dieet voor mensen met coeliakie.?Op deze pagina gaan we in op diëten om gewicht te verliezen, diëten gebaseerd op alternatieve geneeskunde, diëten met een focus op een specifieke voedingsmiddelengroep, diëten gericht op het verbeteren van gezondheidsuitkomsten en hypes. 

Is een dieet volgen gezond? 

Of een dieet gezond is, hangt onder andere af van de samenstelling van het dieet, of je gezonde eetgewoontes aanleert en of (wanneer van toepassing) het gewichtsverlies blijvend is. Voor de meeste mensen heeft gezonder eten positieve effecten op de gezondheid, of ze nu moeten afvallen of niet. Mensen met overgewicht of obesitas kunnen met afvallen de kans op gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2 en bepaalde hart- en vaatziekten, verkleinen.  

Als je bij een dieet minder dan 1.200 kcal per dag eet, is de kans groot dat je lichaam te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt. Alleen in individuele gevallen en na overleg met een diëtist kan het nodig zijn om toch een dieet met minder dan 1.200 kilocalorieën per dag te volgen. Dan is het wel belangrijk om dit aan te vullen met een multivitaminesupplement, bijvoorbeeld een supplement dat één keer de?aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van alle?vitamines en?mineralen bevat. Voor elk dieet geldt dat het voldoende groente en fruit moet bevatten: daar zitten meer onmisbare stoffen in dan alleen vitamines en mineralen. 

Vermoed je bij jezelf of een ander een eetstoornis? Schakel dan vooral gelijk hulp in, je staat er niet alleen voor. Neem zo snel mogelijk contact op met een huisarts. Er is deskundige en intensieve psychologische begeleiding nodig. Het is belangrijk om een eetstoornis zo snel mogelijk te behandelen.  

Wat zijn de voor- en nadelen van diëten? 

Er zijn veel soorten diëten die gewichtsverlies of gezondheidswinst beloven. Elk dieet heeft eigen richtlijnen en achterliggende theorie. Over het algemeen geldt dat je met alle diëten gewicht kunt verliezen wanneer je minder energie inneemt dan verbruikt. Als gevolg kan je gezondheid verbeteren, denk bijvoorbeeld aan verbeterde bloedsuikerwaarden of een lagere bloeddruk.

Maar er zitten ook nadelen aan veel diëten. Niet alle diëten leveren je lichaam de voedingsstoffen die het nodig heeft. Wanneer je voor een langere periode niet alle nodige voedingsstoffen binnenkrijgt, kun je tekorten opbouwen. Bovendien kunnen mensen een dieet niet altijd volhouden, omdat het te streng, te eenzijdig of te onpraktisch is. Wanneer mensen in je directe omgeving, bijvoorbeeld gezinsleden, wel gewone maaltijden eten of wanneer je voor je gezin gewone maaltijden moet koken kan dat voor extra verleiding zorgen. Wanneer mensen een dieet volgen om af te vallen, zien we dan ook vaak dat het gewichtsverlies van korte duur is omdat men na het dieet weer terugvalt in oude gewoontes. Hierdoor komen mensen na het stoppen van een dieet weer terug op het oude gewicht of wegen uiteindelijk zelfs meer dan ervoor. 

Afvaldiëten

Je kunt met een dieet gewicht verliezen wanneer je over langere tijd minder energie binnenkrijgt dan je verbruikt. Er ontstaat dan een negatieve energiebalans, waardoor je gewicht verliest.  Hieronder staan een aantal soorten afvaldiëten uitgelegd.  

Een koolhydraatarm dieet of ‘laag koolhydraat hoog vet dieet’ is een dieet waarmee je vrij veel energie uit eiwitten en vet haalt en weinig energie uit koolhydraten. Vormen van koolhydraten in onze voeding zijn suikers, zetmeel en vezels. Koolhydraten zitten bijvoorbeeld in brood, aardappels, peulvruchten, groente en fruit, maar ook in frisdrank, koek en snoep.

Wat is het doel van een koolhydraatarm dieet? 

Koolhydraatarme diëten worden om verschillende redenen gevolgd. Veel koolhydraatarme diëten zijn gericht op afvallen, zoals Atkins en Dr. Frank. Daarnaast zijn er diëten die aanraden om bepaalde producten met koolhydraten te mijden, omdat dit gezonder zou zijn. Een voorbeeld is het Pioppi-dieet. Ook worden koolhydraatarme diëten ingezet bij ziekten zoals diabetes type 2.   

Wat zijn de voordelen van een koolhydraatarm dieet?

Een dieet dat arm is aan koolhydraten is vaak rijk aan eiwitten. Eiwitten kunnen ervoor zorgen dat je langer een vol gevoel hebt. Verder zijn eiwitten belangrijk voor de opbouw van je spieren. Het eten van voldoende eiwitten tijdens afvallen kan er mogelijk voor zorgen dat er meer spiermassa behouden blijft, al laten onderzoeken verschillende resultaten zien. We weten in ieder geval dat genoeg lichaamsbeweging belangrijk is voor het behoud van spiermassa. Daarnaast kan gewichtsverlies door een koolhydraatarm dieet op korte termijn gunstige effecten hebben op bijvoorbeeld je bloedsuiker of het vetgehalte in je bloed (lipidenprofiel). Dit geldt vooral voor mensen die problemen met hun bloedsuiker hebben, zoals insuline resistentie of een verstoorde glucose stofwisseling.

Wat zijn de nadelen van een koolhydraatarm dieet? 

Nadelen van een koolhydraatarm dieet kunnen zijn: 

  • Een koolhydraatarm dieet kan relatief hoog zijn in dierlijke eiwitten en in vet. Dat ligt eraan hoe je dit dieet invult. Diëten die hoog zijn in vet, zijn vaak ook (te) hoog in verzadigd vet. Vanwege het risico op hart- en vaatziekten raadt de Gezondheidsraad aan om producten met verzadigd vet zoveel mogelijk te vervangen door producten met onverzadigd vet. De richtlijnen van het Voedingscentrum sluiten hierop aan.
  • Een koolhydraatarm dieet vergroot de kans op tekorten van sommige voedingsstoffen, met name van bepaalde B-vitamines, magnesium, calcium, ijzer, voedingsvezel en jodium. Brood is bijvoorbeeld een belangrijke bron van jodium. Daarnaast mis je de positieve effecten op je gezondheid van sommige koolhydraatrijke producten. Zo verlagen volkorenproducten de kans op hartziekten, diabetes type 2 en darmkanker.
  • Het volgen van een koolhydraatarm dieet kunnen mensen als een grote aanpassing ervaren. Dit kan ervoor zorgen dat mensen stoppen met dit dieet. 
  • De lange termijneffecten van koolhydraatarm diëten op allerlei gezondheidsuitkomsten zijn nog onvoldoende onderzocht en/of niet eenduidig. We kunnen daarom nog niet zeggen of het volgen van een koolhydraatarm dieet op de lange termijn bijdraagt aan een betere gezondheid.

Hoe duurzaam is een koolhydraatarm dieet? 

Afhankelijk van hoe je een koolhydraatarm dieet invult, kan het veel dierlijke eiwitrijke producten bevatten, zoals vlees. Dit hangt samen met een hogere milieubelasting. Ook visvangst zorg voor veel natuur- en milieuproblemen, zoals overbevissing, bijvangst en het aantasten van de zeebodem.

Begeleiding bij een koolhydraatarm dieet 

Wij raden aan om een koolhydraatarm dieet alleen onder begeleiding van een diëtist te volgen. Wanneer je diabetes of een andere ziekte hebt is daarnaast overleg met je behandelend arts noodzakelijk. Zeker wanneer je medicatie gebruikt die afgestemd is op je voeding. Wanneer je voldoende bent afgevallen of je bloedsuikerwaarden zijn gestabiliseerd is het belangrijk om een gezond en gevarieerd eetpatroon aan te houden, waarbij je koolhydraten vooral haalt uit volkorenproducten, peulvruchten, fruit en melk. Een diëtist kan je hierbij helpen, met extra aandacht voor het voorkomen van tekorten van bijvoorbeeld vezels, foliumzuur en jodium. 

sluiten

Een ketogeen dieet is de strengste vorm van een koolhydraatarm dieet. Bij een ketogeen dieet eet je extreem weinig koolhydraten. Vaak wordt de grens van maximaal 50 gram koolhydraten per dag aangehouden. Door deze beperking haalt het lichaam voornamelijk energie uit vetten en eiwitten in plaats van uit koolhydraten. Mensen volgen een ketogeen dieet bijvoorbeeld om af te vallen of als onderdeel van de behandeling van bepaalde ziekten zoals diabetes type 2 (suikerziekte) of epilepsie. Op dit laatste gaan wij hier niet in. 

Wat is het doel van een ketogeen dieet? 

Het doel van het ketogeen dieet is om het lichaam in ketose te brengen. Dit gebeurt wanneer je bijna geen koolhydraten eet, waardoor er weinig glucose in je bloed zit. De glycogeenvoorraad in je lever raakt op en wordt niet meer aangevuld zolang je geen koolhydraten eet. Je lichaam schakelt dan over op vetzuurverbranding. Hierbij ontstaan ketonen, die als brandstof worden gebruikt in plaats van glucose. Ketonen maken het bloed zuurder. Ketose is niet hetzelfde als ketoacidose, wat kan ontstaan bij ontregelde diabetes, met name bij diabetes type 1.  

Wat zijn de voordelen van een ketogeen dieet? 

Net als andere diëten om af te vallen kan het ketogeen dieet helpen gewicht te verliezen, mits je minder calorieën inneemt dan je verbruikt. Als je overgewicht hebt en je valt 5 tot 10% van je lichaamsgewicht af, kan dit je gezondheid verbeteren. Ketose kan zorgen voor een vol gevoel, wat gunstig kan zijn wanneer je gewicht wilt verliezen.  

Wat zijn de nadelen van een ketogeen dieet? 

Bij gezonde volwassenen lijkt ketose op de korte termijn geen grote gezondheidsrisico’s met zich mee te brengen, maar het volgen van een ketogeen dieet kan wel klachten geven zoals moeheid, misselijkheid, hoofdpijn, haaruitval, hartkloppingen, kramp in je benen en verstopping in je darmen. De effecten van het ketogeen dieet op gewicht en gezondheid op de lange termijn zijn onbekend.

Koolhydraten zitten in veel gezonde producten zoals fruit en volkorenproducten. Als je deze producten laat staan, heb je een grotere kans op tekorten van bepaalde B-vitamines, magnesium, calcium, ijzer, vezels en jodium. Ook mis je de positieve effecten op je gezondheid van sommige koolhydraatrijke producten. Volkorenproducten verlagen bijvoorbeeld de kans op hartziekten en een beroerte.

Wanneer je weinig koolhydraten eet, eet je meer vetten en eiwitten. Als deze vooral uit dierlijke producten komen, kan dit negatieve effecten hebben op je gezondheid. Een dieet met veel dierlijke vetten bevat vaak ook veel verzadigde vetten. Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterol van het bloed, wat niet goed is voor de bloedvaten. Toch zijn er ook onderzoeken die uitwijzen dat een ketogeen dieet geen effect of juist een positief effect heeft op je cholesterol. Dit komt waarschijnlijk doordat je gewicht verliest. Bij mensen met een gezond gewicht kunnen de cholesterolwaarden juist minder goed worden bij een vetrijk ketogeen dieet. Meer onderzoek is nodig om hier een eenduidig antwoord op te geven.  

Is een ketogeen dieet duurzaam? 

Afhankelijk van hoe je dit dieet invult, kan het veel dierlijke eiwitrijke producten bevatten zoals vlees. Dit hangt samen met een hogere milieubelasting.  Ook visvangst zorg voor veel natuur- en milieuproblemen, zoals overbevissing, bijvangst en het aantasten van de zeebodem.

Begeleiding bij een ketogeen dieet 

Wij adviseren om het ketogeen dieet alleen te volgen onder begeleiding van een diëtist. Een diëtist kan inschatten of dit veilig is en of je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je lichaam nodig heeft. Ook kan een diëtist je vervolgens op weg helpen naar een gezond eetpatroon, waarbij je koolhydraten vooral haalt uit volkorenproducten, peulvruchten, fruit en melk. Heb je een ziekte zoals diabetes, een verhoogde bloeddruk of epilepsie? Volg een ketogeen dieet dan alleen onder medische begeleiding in overleg met je arts en een diëtist. Zij kunnen een inschatting maken of het veilig is om dit dieet te volgen en of eventuele medicatie aangepast moet worden.  

sluiten

Maaltijdvervangers zijn speciale producten die bedoeld zijn om één of meerdere hoofdmaaltijden per dag te vervangen, zoals het ontbijt, de lunch of het avondeten. Ze worden vaak gebruikt om te helpen bij afvallen en maken deel uit van een energiebeperkt dieet. Deze producten zijn verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals shakes, repen of poeders. Wettelijk gezien moet op de verpakking altijd staan: ‘Maaltijdvervangend product voor gewichtsbeheersing’. 

Om als maaltijdvervanger te mogen worden verkocht, moet het product aan specifieke eisen voldoen. Zo moet het onder andere tussen de 200 en 250 kilocalorieën per maaltijd leveren en voorzien in minimaal 30 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamines en mineralen. Daarnaast zijn er wettelijke regels voor de hoeveelheid en samenstelling van vetten en eiwitten in het product. 

Er zijn ook producten op de markt die alle dagelijkse voeding vervangen. Dit betekent dat iemand gedurende een bepaalde periode alle maaltijden en tussendoortjes vervangt door dieetproducten. Op de verpakking van deze producten moet staan: ‘De dagelijkse voeding volledig vervangend product voor gewichtsbeheersing’. Deze volledige vervanging is meestal tijdelijk en vindt vaak plaats onder begeleiding van een professional, bijvoorbeeld voorafgaand aan een operatie. Ook deze vorm van maaltijdvervangers moet aan allerlei wettelijke eisen voldoen. Zo moet er onder andere op de verpakking staan dat je het product niet langer dan 8 weken zonder medische begeleiding mag gebruiken en dat je het niet meerdere malen voor een kortere periode mag gebruiken. 

Wat is het doel van maaltijdvervangers? 

Het doel van maaltijdvervangers is om mensen te helpen gewicht te verliezen of op gewicht te blijven door op een gecontroleerde manier minder calorieën binnen te krijgen. Door het vervangen van één of twee maaltijden per dag kan het makkelijker worden om een energietekort te creëren, wat nodig is om af te vallen. Een voorbeeld van een dieet waarbij gebruik gemaakt wordt van maaltijdvervangers is het 1 op 1 dieet, eerder het Cambridge Dieet of het Cambridge Weight Plan genoemd.

Producten die de volledige dagelijkse voeding vervangen kunnen helpen bij snel gewichtsverlies, bijvoorbeeld in medische situaties, maar mogen niet langdurig zonder professionele begeleiding worden gebruikt.   

Wat zijn de voordelen van maaltijdvervangers? 

Onderzoek toont aan dat het vervangen van twee hoofdmaaltijden per dag door maaltijdvervangers helpt bij gewichtsverlies. Daarnaast zou het vervangen van één hoofdmaaltijd en één tussendoortje door een maaltijdvervanger helpen om gewichtstoename te voorkomen na het afvallen. Vandaar dat maaltijdvervangers ook deze claims mogen maken: deze relatie is voldoende wetenschappelijk aangetoond.

Het gemak dat maaltijdvervangers bieden kan een voordeel zijn. Er hoeft bijvoorbeeld minder nagedacht te worden over wat er gegeten wordt, omdat de producten kant-en-klaar zijn of eenvoudig te bereiden. Ook bevatten ze een nauwkeurig afgestemde hoeveelheid calorieën en voedingsstoffen, waardoor je precies weet wat je binnenkrijgt.  

Wat zijn de nadelen van maaltijdvervangers? 

Hoewel er in maaltijdvervangers bepaalde vitamines en mineralen zitten, bevatten ze geen verse groente of fruit. Daardoor mis je gezonde stoffen zoals vezels en bioactieve stoffen die wel in onbewerkte producten aanwezig zijn. Het is daarom belangrijk om naast maaltijdvervangers ook dagelijks groente en fruit te eten, bijvoorbeeld bij de warme maaltijd of als tussendoortje.

Een ander nadeel is dat het overstappen van maaltijdvervangers naar gewone voeding lastig kan zijn. Na het stoppen met maaltijdvervangers vervallen mensen vaak in oude eetgewoonten, waardoor het verloren gewicht er snel weer bij kan komen. Het volgen van een dieet met maaltijdvervangers kan bovendien sociaal gezien lastig zijn, vooral als huisgenoten of vrienden wel normale maaltijden eten. Dit kan leiden tot verleiding of het gevoel dat je niet mee kunt doen. Ook kunnen de kosten van maaltijdvervangers hoog zijn, wat het minder toegankelijk maakt voor mensen met een krap budget.   

Begeleiding bij het gebruik van maaltijdvervangers 

Afhankelijk van het soort maaltijdvervangers dat je kiest en hoeveel maaltijden je vervangt kan begeleiding noodzakelijk zijn. Volg je een commercieel dieet waarvan maaltijdvervangers onderdeel zijn, kan het zijn dat begeleiding hier ook deel van uitmaakt. Wanneer maaltijdvervangers gebruikt worden in een medisch traject, bijvoorbeeld ter voorbereiding op een operatie, zal er altijd een diëtist meekijken. Het kan lastig zijn om na het gebruik van maaltijdvervangers de overstap te maken naar een gezond voedingspatroon, omdat je zelf moet invullen hoe je gezond en gevarieerd kan eten om het gewichtsverlies te behouden. Je kunt altijd begeleiding zoeken bij een gewichtsconsulent of diëtist om hiermee te helpen.  

sluiten

Sapkuren (ook wel juice cleanse of detox genoemd) houdt in dat iemand alleen een bepaalde hoeveelheid vruchten- en/of groentesappen mag drinken en verder niets, met uitzondering van water en/of (kruiden)thee. Er zijn ook detoxkuren waarbij zelfs geen vruchtensappen, maar uitsluitend energievrije dranken zoals water en (kruiden)thee zijn toegestaan. Omdat daarbij geen calorieën worden opgenomen, komen deze kuren in feite neer op vasten.  

Wat is het doel van sapkuren? 

Sapkuren kunnen een manier zijn om gewicht te verliezen. Daarnaast worden ze toegepast omdat ze het lichaam zouden reinigen, oftewel detoxen. Dit is echter niet nodig, omdat het lichaam een natuurlijk afvalverwerkingssysteem heeft voor het opruimen van lichaamsvreemde en potentieel toxische stoffen. Dat proces verloopt voornamelijk via de lever.  

Wat zijn de voordelen van sapkuren? 

Bij sapkuren gaat het gewicht door het gebrek aan calorieën omlaag. In het begin gaat het vooral om vochtverlies, omdat bij het verbranden van lichaamsvet water vrijkomt. Enkele dagen sapkuren kunnen waarschijnlijk geen kwaad, maar hebben weinig nut.  

Wat zijn de nadelen van sapkuren?

Al vrij snel na het begin van een sapkuur zal het lichaam spierweefsel gaan afbreken. De hersenen en rode bloedcellen hebben glucose nodig als energiebron. Als deze glucose niet voldoende uit koolhydraten uit voedsel komt, gaat het lichaam eiwit uit spieren afbreken om in de glucosebehoefte te voorzien. In welke mate dit gebeurt, hangt af van de hoeveelheid koolhydraten die het lichaam bijvoorbeeld via sap nog binnenkrijgt. Langer sapkuren wordt dan ook afgeraden omdat sap lang niet alle voedingsstoffen bevat die het lichaam nodig heeft.  

Begeleiding bij het gebruik van sapkuren 

Veel sap- en detoxkuren zijn via internet te bestellen en krijg je thuisbezorgd met instructies over hoe te gebruiken. Er zijn ook professionals die een sap- of detoxkuur onder begeleiding aanbieden, hoewel zij niet altijd een voedingskundige achtergrond hebben. Wees kritisch op wat je gebruikt en voor hoe lang. Twijfel je of het gezond is, raadpleeg dan altijd een (zorg)professional met een voedingsachtergrond, zoals een diëtist of gewichtsconsulent. Heb je een medische aandoening, gebruik je medicatie die je bij of voorafgaand aan de maaltijd in moet nemen, ben je zwanger of geef je borstvoeding, raadpleeg dan altijd een zorgprofessional zoals je (huis)arts of verloskundige of je veilig een sap- of detoxkuur kunt volgen.  

sluiten

WeightWatchers, ook wel WW genoemd, is een online programma waarin de focus niet alleen op gewichtsverlies ligt, maar ook op het toewerken naar een blijvend gezonde leefstijl. Er wordt aandacht besteed aan het stellen van realistische doelen. Het programma is flexibel en houdt rekening met de persoonlijke behoeftes van de gebruiker, zonder dat er sprake is van een crashdieet of een lijst met verboden producten. Het programma is erop gericht om maximaal één kilo per week af te vallen.

Wat is het doel van WeightWatchers? 

Het doel van WeightWatchers is het bevorderen van een gezondere leefstijl en het ondersteunen bij gewichtsverlies of gewichtsbehoud. Dit gebeurt via het Points Budget-systeem, waarbij deelnemers inzicht krijgen in hun eetpatroon en worden gestimuleerd om gezondere keuzes te maken. Alles wat je eet en drinkt krijgt Points. Dat staat voor een aantal punten. Voordat je begint met WeightWatchers wordt er berekend hoeveel Points je per dag kunt eten en drinken. Naast dit dagtotaal krijg je een weekextra. Dit samen wordt je Points Budget genoemd. Elke deelnemer krijgt een persoonlijk Points Budget. Het Points Budget hangt af van je lengte, gewicht, geslacht en je doel: afvallen of op gewicht blijven.

Wat zijn de voordelen van WeightWatchers?

Door het gebruik van het Points Budget-systeem krijg je minder calorieën binnen dan je lichaam nodig heeft, waardoor je in kleine stappen kunt afvallen. Het programma kan ook helpen om op gewicht te blijven. Je hoeft geen speciale dieetproducten aan te schaffen en je mag alles eten, wat het programma praktisch maakt. Daarnaast word je gestimuleerd om meer te bewegen en kun je je doel aanpassen naar gewichtsbehoud zodra je je streefgewicht hebt bereikt.

Wat zijn de nadelen van WeightWatchers? 

Of WeightWatchers een gezonde manier is om af te vallen hangt af van hoe je je Points Budget invult. Als je vooral kiest voor producten met veel punten, kun je minder eten van andere voedingsmiddelen, wat voor honger kan zorgen. Er is nog geen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het huidige programma met het Points Budget-systeem. Wel is er onderzoek gedaan naar eerdere programma’s van WeightWatchers waarop dit systeem is gebaseerd. Daaruit blijkt dat het programma kan leiden tot gewichtsverlies en verbetering van bijvoorbeeld bloeddruk en cholesterol. Maar na twee jaar komt een deel van het verloren gewicht vaak weer terug.

Is WeightWatchers duurzaam?

WeightWatchers biedt tips en recepten om meer plantaardig te eten. Dierlijke eiwitrijke producten zoals vlees en zuivel zorgen voor een hogere milieubelasting. Ook visvangst brengt natuur- en milieuproblemen met zich mee, zoals overbevissing en het aantasten van de zeebodem.  

sluiten

Alternatieve geneeskunde

Er zijn verschillende diëten die niet (alleen) gewichtsverlies als doel hebben, maar het verbeteren van de gezondheid gebaseerd op alternatieve geneeskunde. Een aantal voorbeelden zijn: 

Het hormoonbalansdieet is een dieet dat beweert de algehele gezondheid te verbeteren, in plaats van zich alleen te richten op afvallen. De achterliggende theorie stelt dat overgewicht veroorzaakt wordt door een hormonale onbalans. Een ideale balans tussen hormonen zou moeten zorgen voor een gezond gewicht. Deze balans zou worden beïnvloed door voeding, lichaamsbeweging en stress. Binnen het dieet wordt geadviseerd om bepaalde voedingsmiddelen te vermijden en andere juist te gebruiken. 

Wat is het doel van het hormoonbalansdieet?

Het dieet heeft als doel om via een optimale hormonale balans het lichaamsgewicht en de gezondheid te verbeteren. Volgens de theorie achter het dieet is gewichtsverlies te danken aan de invloed van hormonen. In werkelijkheid lijkt het gewichtsverlies eerder het gevolg van de vrij hoge hoeveelheid eiwitten en vezels in het dieet, die voor een vol gevoel zorgen.

Wat zijn de voordelen van het hormoonbalansdieet? 

Het dieet adviseert het eten van onbewerkte voedingsmiddelen en veel groente. Eiwitten en bepaalde voedingsvezels in het dieet kunnen zorgen voor een vol gevoel en mogelijk bijdragen aan een lagere energie-inname tijdens of na een maaltijd. Er zitten echter veel nadelen aan dit dieet. 

Wat zijn de nadelen van het hormoonbalansdieet? 

Het dieet is ingewikkeld om te volgen, mede doordat er weinig concrete adviezen worden gegeven over hoeveelheden van voedingsmiddelen. De wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt grotendeels en sommige claims zijn misleidend. Zo worden er beweringen gedaan over hormonale disbalans zonder dat deze ondersteund worden door statistieken of onderzoek. Ook het vermijden van producten zoals ongefilterd kraanwater wordt geadviseerd zonder bewijs. De bronnen die wel worden gegeven wekken de indruk van wetenschappelijke onderbouwing, maar deze is selectief en niet gebaseerd op de kwaliteit van het bewijs.

Het boek over het hormoonbalansdieet bevat daarnaast onjuiste informatie, zoals de claim dat er in superfoods beter opneembare vitamines zitten dan in supplementen. Het dieet adviseert om relatief veel vlees te eten, wat het risico op darmkanker kan verhogen. Ook zouden bijvoorbeeld zuivel en producten met gluten vermeden moeten worden vanwege overgevoeligheid. Hier is echter geen onderbouwing voor. Het vermijden van bepaalde granen of graanproducten vanwege gluten zonder juiste vervanging kan een grotere kans geven op een tekort aan voedingsstoffen op de lange termijn. Dit geldt ook voor het vermijden van zuivel. Bovendien bevatten de recepten veel zout, wat kan bijdragen aan een verhoogde bloeddruk. 

Begeleiding bij het hormoonbalansdieet

Het dieet biedt weinig praktische begeleiding. Er is geen duidelijke richtlijn over hoeveelheden en de adviezen zijn vaak gebaseerd op aannames in plaats van op wetenschappelijk bewijs. Wil je dit dieet volgen is het aan te raden om samen met een diëtist te kijken naar de volwaardigheid van het dieet. 

sluiten

Orthomoleculaire therapie is een vorm van natuurgeneeskunde. Orthomoleculaire therapeuten willen zorgen voor zogenoemde ‘optimale concentraties’ voedingsstoffen in iemands lichaam. Deze hoeveelheden zouden alle lichaamsprocessen moeten ondersteunen en verbeteren.

Wat is het doel van orthomoleculaire therapie? 

Het doel van orthomoleculaire therapie is om een optimale concentratie voedingsstoffen in iemands lichaam te realiseren. Orthomoleculaire therapeuten adviseren vaak een op de persoon afgestemde voeding. In het algemeen worden biologische (of biologisch-dynamische) producten aangeraden en producten met E-nummers afgeraden. Vaak worden daarbij hoge doseringen vitamines en mineralen geadviseerd. Deze therapie is niet bedoeld als afvaldieet.

Wat zijn de voordelen van orthomoleculaire therapie?

De therapie kijkt naar de hele persoon en niet alleen naar de klacht. Dit maakt een orthomoleculair voedingspatroon voor iedereen anders. Sommige mensen vinden deze persoonlijke aanpak prettig. Ook worden er veelal natuurlijke en onbewerkte producten aangeraden.

Wat zijn de nadelen van orthomoleculaire therapie? 

Er is geen wetenschappelijk bewijs dat de therapie werkt tegen klachten of ziektes. De hoge dosering aan vitamines en mineralen die geadviseerd worden liggen soms ver boven de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Deze hoge doseringen kunnen zelfs schadelijk zijn. Zo kan het gebruik van bètacaroteen en vitamine E een mogelijk verhoogd risico op kanker geven. De wetenschappelijke consensus is ook dat het nut van hoge doseringen vitamines en mineralen te weinig is bewezen. Therapeuten doen soms proefbehandelingen zonder te weten of er echt een tekort is. Dit kan leiden tot een placebo-effect. Ook kunnen supplementen en kruiden invloed hebben op medicijnen. Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen kan zorgen voor tekorten. Het afwijzen van reguliere medicijnen kan gevaarlijk zijn, vooral bij ernstige ziektes zoals kanker.  

Begeleiding bij orthomoleculaire therapie 

De begeleiding binnen orthomoleculaire therapie verschilt erg per therapeut. Er wordt gewerkt met persoonlijke voedingsadviezen, maar deze zijn veelal niet gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. Omdat er geen standaardrichtlijnen zijn en de therapie soms gebruik maakt van proefbehandelingen, is het moeilijk garanderen dat de begeleiding effectief en veilig is. Ga je vitamines, mineralen of (kruiden)supplementen in een hoge dosering gebruiken? Raadpleeg dan altijd een arts of diëtist of dit niet schadelijk is voor je gezondheid. Of raadpleeg je apotheker wanneer je gebruik maakt van medicijnen. 

sluiten

Natuurgeneeskunde is een alternatieve vorm van zorg die uitgaat van een holistische benadering. Dat betekent dat er niet alleen naar het zieke deel van het lichaam wordt gekeken, maar naar de hele persoon: lichaam én geest. Het idee is dat het lichaam een natuurlijk vermogen heeft om zichzelf te genezen. De behandeling richt zich op het ondersteunen van dat vermogen met natuurlijke middelen en methoden. Binnen de natuurgeneeskunde worden verschillende therapieën gebruikt, zoals ademhalingsoefeningen, kruidengeneeskunde (fytotherapie), voedingstherapie en orthomoleculaire therapie (zie hierboven). Wij gaan hier in op het onderdeel voeding. 

Wat is het doel van natuurgeneeskunde? 

Het doel van natuurgeneeskunde is om het lichaam te helpen herstellen door het inwendige evenwicht terug te brengen. Ziekte wordt gezien als een teken dat dit evenwicht verstoord is, bijvoorbeeld door het ophopen van afvalstoffen. Door de juiste omstandigheden te creëren, zoals gezonde voeding en ontspanning, zou het lichaam zichzelf kunnen genezen. 

Wat zijn de voordelen van natuurgeneeskunde?

Binnen de natuurgeneeskunde is voeding onderdeel van een bredere behandeling. Daarbij worden de voedingsadviezen specifiek aangepast op de persoon. Er wordt dus geen standaard voedingsadvies gegeven. Daarnaast is er een algemeen advies om voeding te gebruiken die zoveel mogelijk onbewerkt, en dus natuurlijk is. 

Wat zijn de nadelen van natuurgeneeskunde?

De behandelingen in natuurgeneeskunde niet zijn gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. Adviezen om bepaalde producten te vermijden zijn vaak niet goed onderbouwd. Het kan zijn dat er naast bepaalde voedingsmiddelen geadviseerd wordt om supplementen en kruidenpreparaten te gebruiken. Het gebruik hiervan kan risico’s geven, omdat ze invloed kunnen hebben op medicijnen. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Ook kunnen tekorten aan voedingsstoffen ontstaan als bepaalde voedingsmiddelen worden weggelaten. Het afwijzen van reguliere medicijnen, die wel goed onderzocht zijn, kan gevaarlijk zijn. Dit geldt vooral voor mensen met ernstige ziektes zoals kanker. 

Begeleiding bij natuurgeneeskunde 

De begeleiding binnen natuurgeneeskunde verschilt per therapeut. Er zijn geen vaste richtlijnen en de adviezen zijn vaak niet wetenschappelijk onderbouwd. Het is aan te raden om ook behandeling in de reguliere geneeskunde te zoeken. Ga je vitamines, mineralen of (kruiden)supplementen in een hoge dosering gebruiken? Raadpleeg dan altijd een arts of diëtist of dit niet schadelijk is voor je gezondheid. Of raadpleeg je apotheker wanneer je gebruik maakt van medicijnen.  

sluiten

Diëten met een focus op een specifieke voedingsmiddelengroep

Er zijn een aantal diëten waar de focus op een specifieke voedingsmiddelengroep(en) ligt. Vaak worden deze diëten niet als afvaldieet omschreven, maar als 'levensstijl' of 'manier van eten'. Voorbeelden zijn het paleo of oerdieet en het carnivoor dieet.

Het paleodieet, ook wel oerdieet of OERsterk genoemd, is geen dieet om af te vallen, maar een manier van eten. Het dieet raadt aan om vooral vlees, vis, groente, fruit, eieren, noten en zaden te eten. Bewerkt voedsel wordt afgeraden. Producten zoals zout, suiker, melk, peulvruchten, granen en bepaalde groenten uit de nachtschadefamilie (zoals aardappelen, tomaat, paprika, aubergine en pepers) moeten worden vermeden. Het dieet legt de nadruk op het eten van gezonde vetten in plaats van koolhydraten. Volgens dit dieet is de mens niet gemaakt om koolhydraten als belangrijkste energiebron te gebruiken. Er zijn ook stromingen binnen het Paleo dieet, zoals  Paleo 2.0, waarbij de voedingsadviezen wat genuanceerder zijn. Hierbij ligt de nadruk op minder vlees en meer plantaardig, mag er toch wat zuivel genomen worden mits je daar tolerant voor bent, en mogen ook peulvruchten en bepaalde bronnen van granen soms gegeten worden. 

Wat is het doel van het paleodieet? 

Aanhangers van het paleodieet geloven dat mensen vroeger op deze manier aten en dat onze genen hier goed op zijn aangepast. Ze denken dat moderne voedingsmiddelen zoals granen en zuivel niet passen bij ons DNA. Volgens hen kunnen deze producten leiden tot ziektes zoals kanker, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

Wat zijn de voordelen van het paleodieet?

Het eten van pure producten, zoals aanbevolen in het paleodieet, kan bijdragen aan een voedingspatroon met minder sterk bewerkte producten. Er zijn echter meerdere punten binnen het Paleodieet waar gezondheidswinst wordt gemist, of waardoor het risico op een tekort aan voedingsstoffen is verhoogd. Sommige mensen vallen af op korte termijn, al zijn de resultaten wisselend en is er weinig onderzoek gedaan naar de effecten op lange termijn. 

Wat zijn de nadelen van het paleodieet? 

  • Er is weinig wetenschappelijk bewijs voor de voordelen van het paleodieet.
  • Het vermijden van graanproducten, peulvruchten en zuivel kan zorgen voor tekorten aan voedingsstoffen zoals vezels, calcium en jodium. Daarbij mis je gezondheidswinst. Zo verlagen peulvruchten bijvoorbeeld het LDL-cholesterol en verkleint het nemen van enkele porties zuivel per dag de kans op darmkanker.
  • Het eten van rood vlees, dat in hoge hoeveelheden wordt aanbevolen in het paleodieet, kan het risico op darmkanker verhogen. 
  • Het gebruik van verzadigde vetten zoals kokosvet wordt aangeraden. Terwijl het vervangen van voedingsmiddelen rijk aan verzadigde vetzuren (zoals boter en kokosvet) door zachte margarines en plantaardige oliën de kans op hartziekten verlaagt.
  • Het vermijden van groenten uit de nachtschadefamilie is niet onderbouwd, terwijl juist een voedingspatroon met veel groente, inclusief deze soorten (denk aan het Mediterrane dieet), geassocieerd wordt met een lager risico op verschillende ziektes, waaronder kanker. 

Hoe duurzaam is het paleodieet? 

Het paleodieet bevat veel vlees en vis. De productie hiervan heeft een grote impact op het milieu. Vleesvervangers zoals eieren, noten en peulvruchten hebben dezelfde voedingsstoffen, maar zijn beter voor het klimaat. Visvangst kan zorgen voor problemen zoals overbevissing en schade aan de zeebodem. 

Begeleiding bij het paleodieet 

Hoe het Paleodieet precies ingevuld moet worden is onduidelijk. Er zijn geen specifieke voedingsrichtlijnen. Het is belangrijk om goed te letten op mogelijke tekorten en gezondheidsrisico’s bij het volgen van dit dieet. Wil je dit dieet voor langere tijd gaan volgen? Raadpleeg dan een diëtist die hierover mee kan denken.  

sluiten

Het carnivoor dieet bestaat bijna volledig uit dierlijke producten. Je eet vooral vlees, vis, eieren en zuivel. Plantaardige producten zoals groente, fruit, noten en graanproducten worden nauwelijks gegeten. Daardoor krijg je minder voedingsstoffen binnen die juist in plantaardige producten zitten, zoals vezels, vitamine C en foliumzuur.

Wat is het doel van het carnivoor dieet?

Het dieet wordt soms gevolgd om af te vallen. Dit kan werken als je minder calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt. Door de hoge hoeveelheid eiwitten voel je je langer vol. Het dieet bevat weinig koolhydraten, waardoor je lichaam kan overschakelen op vetverbranding. Dit heet ketose.

Wat zijn de voordelen van het carnivoor dieet? 

Onbewerkt mager vlees past in een gezond eetpatroon, maar niet in de hoeveelheden die worden gegeten binnen het Carnivoor dieet. Qua hoeveelheid zit je goed tussen de 0 en 500 gram vlees per week. Daarbinnen is het advies om maximaal 300 gram rood vlees te eten, zoals rund- of varkensvlees, en zo min mogelijk bewerkt vlees. Het dieet kan helpen bij gewichtsverlies als je minder calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt. Bij sommige mensen met darmproblemen kan het vermijden van bepaalde koolhydraten verlichting geven.

Wat zijn de nadelen van het carnivoor dieet? 

  • Omdat plantaardige producten bijna niet gegeten worden mis je belangrijke voedingsstoffen, zoals vezels en sommige vitaminen en mineralen (denk aan vitamine C en foliumzuur). Weinig vezel in je voeding kan bijvoorbeeld zorgen voor verstopping. 
  • Ook mis je de gezondheidsvoordelen van groente, fruit en volkorenproducten. Deze producten verlagen het risico op hart- en vaatziekten, darmkanker en diabetes type 2. Het eten van veel rood en bewerkt vlees verhoogt juist het risico op beroertes, diabetes type 2, darmkanker en longkanker. En vette vleessoorten bevatten veel verzadigd vet, wat slecht is voor het hart.
  • Ketose kan klachten geven zoals moeheid, misselijkheid, haaruitval, hartkloppingen, beenkramp en verstopping.
  • De lange termijn effecten van dit dieet zijn nog niet goed onderzocht.
  • Het dieet is moeilijk vol te houden en helpt niet om een gezond eetpatroon aan te leren. Daardoor is de kans groot dat je weer terugvalt in je oude eetgewoonten.  

Hoe duurzaam is het carnivoor dieet? 

Het carnivoor dieet is niet duurzaam. Het eten van veel dierlijke producten heeft een grote impact op het milieu. Vooral de productie van rood vlees vraagt veel land, water en voer. Voor het maken van veevoer, zoals soja, wordt soms oerwoud gekapt. Dieren zorgen ook voor veel uitstoot van broeikasgassen. Stoffen uit mest kunnen in de natuur terechtkomen en schade veroorzaken aan planten en dieren.  

Begeleiding bij het carnivoor dieet 

Het carnivoor dieet sluit veel voedingsmiddelen uit. Daardoor is het geen volwaardig voedingspatroon. Als je bepaalde producten wil vermijden vanwege klachten of om andere redenen, is het verstandig om samen met een diëtist te kijken of je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je nodig hebt. 

sluiten

Diëten gericht op het verbeteren van gezondheidsuitkomsten

Hoewel elk dieet gericht is op het verbeteren van gezondheidsuitkomsten, zijn er diëten die zich niet zo makkelijk in een bepaald 'hokje' laten plaatsen. Deze diëten streven naar verbetering van specifieke of algehele gezondheid, zonder dat er per definitie gestreefd wordt naar gewichtsverlies. Een voorbeeld hiervan is het DASH-dieet:

Het DASH-dieet komt uit Amerika en is bedoeld om de gezondheid van hart en bloedvaten te verbeteren. Het is niet speciaal bedoeld om af te vallen, maar dat kan wel. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension, oftewel een dieet tegen een hoge bloeddruk. Het dieet is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar manieren om een hoge bloeddruk te verlagen zonder medicijnen. Naast voedingsadviezen horen bij het DASH-dieet ook bredere leefstijladviezen. Denk aan voldoende beweging, het behouden van of streven naar een gezond gewicht, weinig of geen alcohol drinken, leren omgaan met stress en indien van toepassing: stoppen met roken. 

Wat is het doel van het DASH dieet? 

Het dieet helpt om de bloeddruk te verlagen door voeding te kiezen die rijk is aan kalium, calcium, magnesium, vezels en eiwitten. Dit betekent dat je veel fruit, groente, volkorenproducten, magere zuivel, noten, peulvruchten en plantaardige oliën gebruikt. Voeding met veel verzadigd vet, zout en toegevoegde suikers wordt afgeraden. Bij de start van het dieet kijk je hoeveel calorieën je per dag nodig hebt, afhankelijk van je geslacht, gewicht, wens om af te vallen en hoeveel je beweegt. Minder zout eten is een belangrijk onderdeel van het dieet, met een limiet van 2300 mg of 1500 mg natrium per dag. Minder zout eten verlaagt de bloeddruk en verkleint mogelijk de kans op hart- en vaatziekten.

Wat zijn de voordelen van het DASH-dieet? 

Er is veel onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van het DASH-dieet. Het DASH-dieet kan bijvoorbeeld helpen om de bloeddruk, bloedsuiker, gewicht en het LDL-cholesterol te verlagen. Daarnaast laat onderzoek zien dat het dieet mogelijk het risico op hart- en vaatziekten, beroerte en diabetes type 2 verlaagt. Vooral de hoeveelheid vezels, de verhouding tussen verzadigde en onverzadigde vetten, veel groente en fruit, noten en peulvruchten en weinig zout dragen bij aan deze voordelen. Ook gewichtsverlies helpt om het risico op ziektes te verlagen. De effecten zijn zichtbaar bij mensen met en zonder diabetes. Wel is de zekerheid van het wetenschappelijk bewijs nog niet sterk, dus verder onderzoek is nodig. 

Wat zijn de nadelen van het DASH-dieet? 

Er zijn enkele verschillen met de Schijf van Vijf. Groente- en vruchtensappen tellen mee als portie groente of fruit, terwijl deze buiten de Schijf van Vijf vallen vanwege de hoeveelheid suiker. Vruchtensap drinken vergroot de kans op overgewicht en diabetes type 2. 

Het DASH-dieet staat in een aantal varianten (vanaf 1800 kcal per dag) meer vlees, vis en gevogelte toe dan aanbevolen in de Schijf van Vijf. Te veel vlees, vooral rood en bewerkt vlees, kan het risico op ziektes zoals beroerte, diabetes type 2 en kanker verhogen. Ook heeft het dieet een lagere hoeveelheid vetten dan de Schijf van Vijf. Binnen de productgroep vetten worden er voedingsmiddelen aangeraden die buiten de Schijf van Vijf vallen, denk bijvoorbeeld aan mayonaise. 

Begeleiding bij het DASH-dieet 

Er is online veel informatie te vinden over de invulling van het DASH-dieet. Je kunt ook begeleiding vragen aan een diëtist. Een diëtist kan je helpen het dieet af te stemmen op jouw persoonlijke wensen, waarbij de voeding volwaardig blijft. 

sluiten

Hypes

Over de jaren heen zijn er vele hypes geweest wanneer we het hebben over diëten. Denk bijvoorbeeld aan diëten als Sonja Bakker, Dr. Frank of de Voedselzandloper. Tegenwoordig zien we dat diëten vooral bekendheid krijgen via social media. Denk aan de hype om een hele komkommer per dag te eten of een glas water met citroen te drinken na het opstaan.

Meestal verdwijnt de aandacht voor deze hype-achtige diëten net zo snel als dat het opgekomen is. Ze zijn vaak niet tot slecht wetenschappelijk onderbouwd, met soms zelfs een gevaar voor je gezondheid wanneer je zo’n hype langere tijd volgt. Wees daarom kritisch in wat je volgt. Je kunt altijd advies vragen bij een professional.

Er is niet één voedingsmiddel of wonderdieet waardoor je optimaal gezond wordt. Het gaat om een gezonde leefstijl op de lange termijn, met voldoende voedingsmiddelen die gezondheidsvoordeel leveren, voldoende vitamines en mineralen en zo min mogelijk producten die je niet nodig hebt voor je gezondheid. Lees meer over een gezond voedingspatroon op onze Schijf van Vijf pagina’s of op onze pagina’s over gezond afvallen.